Dziś większą popularnością cieszy się 5 odsłona Dungeons and Dragons, choć wciąż można znaleźć graczy wolących wcześniejszą, trzecią odsłonę. Kiedy główny wydawca D&D, Wizard of the Coast, postanowiło wydać czwartą edycję, współpracujące z nimi Pablo Publishing wciąż wspierało edycję 3.5 z czasem tworząc Pathfindera 1ed (który przez podobieństwo do D&D 3.5 został nazwany nieoficjalnie D&D 3.75), a po kolejnych latach Pathfindera 2ed.

Jeśli grałeś/aś w którąś z tych odsłon i zastanawiasz się jakie są między nimi różnice, czy warto spróbować innej gry/edycji – ten artykuł jest właśnie dla Ciebie. Jeśli chcesz rozpocząć granie w RPG i nie wiesz jaki system wybrać – ten artykuł również może wydać Ci się przydatny, choć możesz czuć się lekko zagubiony, kiedy omawiane będą niektóre różnice czy podobieństwa.

Wszystkie te gry, a więc D&D 3.5, D&D 5.0, Pathfinder 1ed, Pathfinder  2ed osadzone są w konwencji którą możemy nazwać klasycznym i heroicznym fantasy. Zdecydowanie najbardziej podobne do siebie są D&D 3.5 i Pathfinder 1 ed (do gry w którego co do zasady można używać podręczników z D&D 3.5). We wszystkich tych grach postać gracza posiada ten sam zestaw sześciu cech/atrybutów, rasę i klasę. Występowanie ras i klas zaprezentuję w tabelach.

Rasa	D&D 3.5	Pathfinder 1ed	Pathfinder 2ed	D&D 5.0
Człowiek	P	P	P	P
Elf	P	P	P	P
Krasnolud	P	P	P	P
Gnom	P	P	P	P
Niziołek	P	P	P	P
Półelf	P	P	O	P
Półork	P	P	O	P
Goblin	O	O	P	O
Diabelstwo	O	O	O	P
Drakon	O	O	O	P

Warto wspomnieć, że w podstawowym podręczniku do D&D 5.0 znajdują się podrasy niektórych ras (np. mroczne elfy, krasnoludy tarczowe), podczas gdy dla D&D 3.5 oraz Pathfindera 1 ed podrasy znajdują się w dodatkowych podręcznikach. Z kolei grając w Pathfindera 2ed wybiera się pochodzenie dla swojej postaci, które można rozumieć trochę na kształt podrasy. To co wyróżnia D&D 5.0 to to, że rasy nie dają żadnych wad do atrybutów. Co się tyczy różnic między D&D 3.5 a Pathfinderem 1ed  to warto zaznaczyć, że w Pathfinderza każda rasa dostaje dodatkowe +2 do wybranej cechy/atrybutu, dla przykładu Intelekt dla elfów, Charyzma dla gnomów, dowolne dla półelfów i półorków. D&D 5.0 oraz Pathfinder 2 ed z kolei posiadają bardziej rozbudowane tło postaci względem swoich wcześniejszych odsłon.

Klasa	D&D 3.5	Pathfinder 1ed	Pathfinder 2ed	D&D 5.0
Alchemik	O	O	P	O
Barbarzyńca	P	P	P	P
Bard	P	P	P	P
Czarownik	O	O	O	P
Druid	P	P	P	P
Kleryk/Kapłan	P	P	P	P
Łotr/Łotrzyk	P	P	P	P
Łowca/Tropiciel	P	P	P	P
Mag/Czarodziej	P	P	P	O
Mnich	P	P	P	P
Paladyn	P	P	P	P
Wojownik	P	P	P	P
Zaklinacz	P	P	P	P

Rozwój klas dla poszczególnych systemów znacznie się różni. Kości wytrzymałości barda, czarodzieja/maga, łotrzyka/łotra, tropiciela i zaklinacza zostały podniesione (z k4 na k6, z k6 na k8, z k8 na k10) w Patfinderach oraz D&D 5.0 względem D&D 3.5.

W Pathffinderze 1ed co do zasady zachowano tabelki rozwoju klasy z D&D 3.5 wprowadzając poprawki tak, aby opłacało się zdobywać kolejne poziomy w danej klasie. Każda klasa co poziom oprócz wzrostu bazowych premii, punktów umiejętności, względnie czarów co poziom zdobywa jakąś zdolność specjalną. Podobnie jest w D&D 5.0, gdzie co poziom reprezentant danej klasy otrzymuje „coś”. Warto wspomnieć, że w D&D 5.0 dodano ścieżki rozwoju dla niektórych klas. Tak Barbarzyńca wybiera czy chce być Berserkerem czy Totemicznym wojownikiem, Druid wybiera przynależność do Tajemniczego Druidycznego Kręgu, Mnich wybiera Mnisią tradycję spośród Drogi Cienia, Drogi Czterech Żywiołów oraz Drogi Otwartej Dłoni itp. dla niektórych klas. Z kolei w Pathfinderze II ed. jest bardzo niewiele zdolności „stałych” dla danej klasy. W trakcie zdobywania kolejnych poziomów gracz co poziom wybiera jeden z dostępnych atutów: bądź to ogólnych, bądź to wynikających z pochodzenia bądź to w końcu przypisanych do klasy. Wiele z atutów ma w wymaganiach posiadanie odpowiedniego poziomu. Powoduje to że mało jest przedstawicieli danej klasy zbudowanych tak samo, jednak wymaga od gracza więcej zaangażowania, a często przemyślenia całej ścieżki rozwoju już na początku. Nie mniej to właśnie Pathfinder 2 ed pozwala na zbudowanie najbardziej unikatowych postaci.

W D&D 3.5 oraz Pathfinderze zupełnie inaczej rozwiązano kwestię umiejętności niż w D&D 5.0 oraz Pathfinderze. W pierwszym z wymienionych systemów postać zdobywa określoną ilość punktów umiejętności, które w postaci rang przydziela do wybranych umiejętności klasowych bądź międzyklasowych. W Pathfinderze 1ed połączono wiele umiejętności (np. Przeszukiwanie, Spostrzegawczość i Nasłuchiwanie połączono w umiejętność Percepcja), ułatwiono kupowanie umiejętności międzyklasowych (1 punkt umiejętności = 1 ranga, a nie ½ rangi jak było w D&D 3.5; zamiast tego kiedy w Pathfinderze 1 ed pierwszy raz przydziela się 1 rangę do umiejętności klasowej uzyskuje się premię +3) oraz usunięto mnożnik x4 dla umiejętności na 1 poziomie.

Ilość i rodzaje umiejętności w Pathfinderze II ed i D&D 5.0 przypominają raczej te z Pathfindera 1ed niż D&D 3.5. W nowszych odsłonach Pathfindera i D&D zrezygnowano z rang umiejętności na rzecz biegłości. Postać może być biegła w używaniu umiejętności (wówczas dodaje swoją premię z biegłości do testu) bądź nie (wówczas wykonuje test cechy/atrybutu). W D&D premia z biegłości rośnie wraz z poziomem (+2 na 1 poziomie, +6 na 20 poziomie)  i odnosi się do wszystkich umiejętności w których posiada się biegłość (w tym do testów ataku bronią w której posiada się biegłość), w Pathfinderze II ed można posiadać różne biegłości w różnych umiejętnościach i rosną one od 0 o 2 punkty aż do 8 punktów biegłości. Co kilka poziomów postać może zwiększyć jakąś ze swoich biegłości.

Warto wspomnieć o mechanice ułatwienia/utrudnienia z D&D 5.0: zamiast dodawać rozmaite modyfikatory MG daje graczowi ułatwienie/utrudnienie polegające na tym, że wykonując dany test rzuca się 2k20 i w wypadku ułatwienia wybiera wyższy wynik, niższy w wypadku utrudnienia.

W Pathfinderach zachowano mechanikę przygotowywania/znania czarów znaną z D&D 3.5. A więc każda postać przygotowująca czary musi przygotować określoną ilość dostępnych czarów (np. z księgi zaklęć) jakie chce rzucić danego dnia. Np. czarodziej posiadający dotyk śmierci, kulę ognia, błyskawicę i lot jako czary 3 poziomu w księdze zaklęć może przygotować 3 czary 3 poziomu: decyduje się na przygotowanie 2 błyskawic i jednego lotu.

Niewielka różnica znajdująca się Pathfinderze II ed dotyczy czarów znanych przez klasy spontanicznie rzucające czary – nie ma tabelki przedstawiającej znany czary, a postać taka uczy się nowego czaru zawsze wtedy gdy zdobywa nową komórkę czaru (uczy się takiego poziomu zaklęcia/takich poziomów zaklęć jakie nowe komórki zyskuje).

Z kolei w D&D 5.0 postacie przygotowują czary nieco inaczej. Mogą po odpoczynku przygotować czary w liczbie równej poziomowi + modyfikatorowi z kluczowej cechy/atrybutu. I tak czarodziej posiadający w swojej księdze zaklęć błyskawicę, lot i kulę ognia przygotowując kulę ognia „przygotowuje ją tylko raz” i sam decyduje czy rzuci ja raz, dwa czy nawet 4 (w zależności jak wiele czarów może rzucić). W D&D 5.0 uzależniono poziom (krąg) czaru od jego siły. Tak więc kula ognia zadaje 8k6 obrażeń jeśli jest rzucono jako czar 3 poziomu (kręgu), można ją rzucić jako czar 4, 5 czy nawet 9 poziomu (kręgu) zwiększając obrażenia o 1k6 za każdy poziom (krąg); oczywiście czarodziej chcący rzucić kulę ognia jako czar poziomu (kręgu) wyższego niż 3 musi posiadać dostęp do takich czarów i mieć wolną komórkę.

Rzecz jasna poszczególne czary w omawianych systemach nieco się różnią. Podobnie w D&D 3.5 i Pathfinderze 1 ed metamagia wymagała zużycia komórek czarów wyższego poziomu, w D&D 5.0 metamagia jest dostępna jedynie dla zaklinacza posiadajaceog punkty metamagii, a w Pathfinderze 2 ed istnieje akcja metamagii modyfikująca następne rzucone zaklęcie.

Mechanika walki zachowuje główny trzon (podział na Akcje, Rzuty Obronne na czary, Test Ataku vs Klasa Pancerza, Punkty Wytrzymałości) jednak każdy system różni się nieco co do rodzaju i ilości akcji w trakcie rundy. Wyjaśnianie wszystkich różnic byłoby jednak bardzo długie i skomplikowane, ale jeśli grałeś w którykolwiek z systemów z pewnością z łatwością odnajdziesz się w innym.

Warto na zakończenie napisać, że D&D 3.5 posiada podręcznik gracza dedykowany Greyhawk’owi (nazwa settingu), Pathfindera Golarionowi, a D&D 5.0 wspomina o Multiświecie i jest otwarte choć zdaje się preferować Forgotten Realms.

 Podsumowując systemy są do siebie dość podobne, co nie dziwi mając w pamięci ich genezę. Zbliżenie jest nie tylko mechaniczne, ale rzecz jasna dotyczy również konwencji grania w heroic fantasy. Pathfinder 1 ed jest nieco uproszczoną wersją D&D 3.75 z poprawionym balansem niektórych aspektów gry podczas gdy Pathfinder 2 ed odbiega znacznie zarówno od swojej pierwszej edycji jak i D&D 5.0. Spośród wszystkich omawianych systemów posiada on największy wachlarz możliwości dotyczących budowy postaci, co z pewnością jest zaletą dla graczy znających dobrze gry RPG, choć może być nieco uciążliwe dla tych, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z grami fabularnymi. Z kolei D&D 5.0 choć, jak każde D&D, nie jest prostym systemem, jest o tyle przyjazne dla nowych graczy, że jako dla najbardziej popularnego systemu RPG łatwo można znaleźć kogoś, kto poprowadzi pierwszą sesję, wytłumaczy zasady, pomoże w przygotowaniu postaci początkującym adeptom. D&D 3.5 oraz Pathfinder 1 ed jako systemy dość stare nie posiadają bardzo wielu graczy, ale za to posiadają bardzo wiele materiałów, w tym także tych dostępnych online jak choćby: https://dndtools.org/ czy https://www.d20pfsrd.com/. Z kolei podręcznik do Dungeons and Dragons 5.0 oraz Pathfinder Second Edition znajdziesz na naszej stronie tutaj oraz tutaj.